Wyszehrad - praska twierdza na skale

Wyszehrad (Vyšehrad)

Praska twierdza na skale, czyli Wyszehrad (Vyšehrad), to jedno z dwóch wzgórz zamkowych otaczających Pragę. Obok Hradczan (a legenda mówi o tym, że i przed nimi) była to jedna z dwóch siedzib czeskich władców, na rzecz tych pierwszych tracąca stopniowo prawie zupełnie na znaczeniu. Dzisiejszy Wyszehrad to zajmujący spory teren, bardzo dobrze utrzymany park miejski otoczony resztkami zabudowań fortyfikacyjnych. Znajduje się tu imponujący kościół Św. Piotra i Pawła, w którym zgodnie z legendą przechowywany jest fragment odzieży Przemysła Oracza – założyciela dynastii Przemyślidów oraz nie mniej imponujący cmentarz, z panteonem Slavín. U podnóża wzgórza Wyszehrad przebiega Tunel Wyszehradzki, a wśród domów i kamienic otaczających zamkową twierdzę odnaleźć można przykłady wspaniałego, czeskiego kubizmu. To nietuzinkowe zestawienie oferowanych atrakcji sprawia, że wzgórze jest chętnie odwiedzane, a rozległość terenu powoduje, że ilość turystów nie jest zbyt przytłaczająca. 

Zgodnie z legendą i przekazywaną tradycją historia Czechów rozpoczęła się właśnie na Wyszehradzie. To tutaj najmłodsza wnuczka legendarnego Czecha i córka Stepa - księżniczka Libusza - zbudowała swój zamek, a po poślubieniu prostego chłopa - Przemysła Oracza - wspólnie z nim rządziła krajem. Historycy nie są jednak z tak przekazywanymi informacjami zgodni, twierdzą bowiem, że zamek powstał dopiero na początku X wieku, czyli później niż Hradczany. 

Na przestrzeni dziejów Wyszehrad święcił triumfy i podupadał. W nim swoją rezydencję mieli Wratysław II oraz Sobiesław I. To właśnie to wzgórze stało się miejscem, gdzie przechowywano Kodeks Wyszehradzki - jeden z najcenniejszych czeskich rękopisów. Dzięki Karolowi IV na tym zamku ustanowiono początek drogi królewskiej - trasy, którą musiał przebyć każdy nowy monarcha przed koronacją.
XV wiek okazał się być dla Wyszehradu i bazyliki Św. Piotra i Pawła pechowy, gdyż wojska husyckie zdobyły zamek, plądrując i paląc wszystko napotkane na swej drodze. Wiek XVII przyniósł ponowną rozbudowę, doceniono bowiem dogodne położenie Wyszehradu i zbudowano na nim nowoczesną twierdzę - jak na ówczesne warunki oczywiście. Wzrosło znaczenie militarne tego miejsca, a pomimo tego, że stacjonowało tu wojsko austriackie, to wzgórze oparło się dość skutecznie bombardowaniom podczas II Wojny Światowej i umiarkowanie doświadczone nowożytnym losem przetrwało do naszych czasów. 

Twierdza Wyszehrad (Pevnost Vyšehrad)

Wyszehrad był początkowo oddzielnym miastem, niezwiązanym z Pragą, a średniowieczna osada miała istnieć w tym miejscu już w X wieku. Z uwagi na to, że czescy władcy upatrzyli sobie w tym wzgórzu dogodne miejsce dla swojej siedziby, to bastion ten systematycznie był umacniany i modernizowany, a jego znaczenie obronne wzrosło po wybudowaniu monumentalnych murów bastionowych - których średnia wysokość wynosi 13 metrów, a najwyższe mają nawet 18 metrów - tworząc ze skromnego zamku prawdziwą twierdzę. Podczas tej rozbudowy niemal całkowicie wyludniono z Wyszehradu ludność cywilną. Co ciekawe, mimo tak szeroko zakrojonych prac budowlanych i ciągłego ulepszania fortu, jego rola w obronie Pragi była stosunkowo marginalna. Może też i dzięki temu tak wiele z oryginalnej zabudowy przetrwało do obecnych czasów.
Do dziś zachowały się bramy, wały, szańce i budowle pełniące dawniej funkcje wojskowe. Są one pozostałością ogromnych fortyfikacji jakie mieściły się na skalistym wzgórzu Wyszehrad nad prawym brzegiem Wełtawy. 

 

Bardzo imponującą bramą, przez którą można przekroczyć wysokie mury i obwarowania strzegące twierdzy jest Brama Ceglana (Cihelná brána) pochodząca z XIX wieku. Prowadzi ona na teren fortu od północnej jego strony.  

 

Od południa wzgórze chroniła Brama Leopolda (Leopoldova brána). Mury fortyfikacyjne były w większości wyposażone w łączące je korytarze i kazamaty, które służyły jako zapasy amunicji i żywności oraz umożliwiały szybkie, niepostrzeżone przemieszczanie się żołnierzy. Dzisiaj ten około kilometrowy system sieci podziemnych tuneli jest magazynem dla oryginalnych posągów z Mostu Karola i został udostępniony do zwiedzania. 

Kazamaty i Ceglana Brama są otwarte codziennie w godzinach 9:30-17:00 (w sezonie letnim 18:00).

Bilet wstępu do kazamat kosztuje 60 Kč, natomiast do bramy jest bezpłatny. 

Bazylika św. Piotra i Pawła (Bazilika svatého Petra a Pavla)

Pierwsza bazylika jaka została zbudowana w tym miejscu w latach 1070–1080 powstała w stylu romańskim. Neogotycka bazylika Św. Piotra i Pawła jaką można podziwiać dzisiaj to budowla przebudowana w latach 1887–1903 przez architekta Josefa Mockera. Dwie strzeliste wieże są elementem, który nie dość, że ją wyróżnia to jest bardzo charakterystyczny i doskonale widoczny z wielu miejsc w Pradze - mają one wysokość 58 metrów. Kościół składa się z nawy głównej z dwoma nawami bocznymi, chóru, sanktuarium i apsydy z przyporami. Zachodnią fasadę zdobi trójkątny szczyt pomiędzy wieżami, w którego niszach ustawiono figury patronów parafii, świętych Piotra i Pawła, Jezusa oraz aniołów. Portal tympanonu głównego wejścia zdobi bogata płaskorzeźba przedstawiająca Jezusa koronowanego przez aniołów otoczonego przez swoich apostołów. Nad nimi górują Bóg Ojciec, a pod nimi jest archanioł Michał otoczony ludźmi, którzy trafili do czyśćca. Tympanony wejść bocznych zdobią kolorowe mozaiki autorstwa L. Šindelářa, które przedstawiają symbole Alfa i Omega. Interesującym i dość nietypowym elementem dla neogotyku są bogato zdobione, kolorowe wrota prowadzące do wszystkich trzech wejść, wypełnione herbami Przemyślidów.
Budowla mimo imponujących rozmiarów wydaje się być lekka i elegancka. Wrażenia tego dodają ażurowe iglice wieńczące wieże, kwiatony oraz witraże w wysokich i wąskich oknach apsydy.
We wnętrzu bazyliki przechowywane są relikwie św. Walentego, a ściany pokrywają liczne malowidła okresu secesji i freski.
Bazylika jest otwarta codziennie w godzinach 10:00-17:00 (w sezonie letnim 18:00) poza uroczystościami religijnymi.
Bilet wstępu kosztuje 50 Kč.

  

 

 

 

 

 

Cmentarz Wyszehradzki (Hřbitov Vyšehrad)

Z bazyliką Św. Piotra i Pawła jest bezpośrednio związany Cmentarz Wyszehradzki, który okala go z dwóch stron. W tym miejscu istnieje on już od XIII wieku, a jego obecna forma cmentarza narodowego ukształtowała się w 1869 roku. Ta zabytkowa nekropolia stała się miejscem wiecznego spoczynku dla wielkich osobistości oraz postaci z czeskiej kultury, sztuki i nauki XIX i XX wieku. W tym celu utworzono wspólny grobowiec Slavin, który stał się narodowym panteonem. Właśnie na tym cmentarzu znajdziemy grób malarza Alfonsa Muchy, Karela Čapka, pisarza który do historii przeszedł jako twórca terminu "robot" lub kubistycznego architekta Josefa Gočára. Jednak ten cmentarz to nie tylko miejsce spoczynku sławnych, tu pochowano m. in. pielęgniarki zajmujące się trędowatymi (w najstarszej części cmentarza) kapłanów, zakonników i zakonnice. Zwiedzanie cmentarza ułatwia tablica umieszczona przy bramie, na której oznaczono mogiły najważniejszych osób. 

Cmentarz otwarty jest od godziny 08:00 do 17:00 (od maja do września do godziny 19:00, od marca do kwietnia i w październiku do 18:00).

Wstęp jest bezpłatny. 

Co ciekawe, w sezonie wakacyjnych (zwykle w godzinach porannych) organizowane są wycieczki z przewodnikiem. One również są bezpłatne. Szczegóły na ten temat dostępne są na stronie internetowej zarządcy: http://www.hrbitovy.cz

 

  

  

Rotunda świętego Marcina (Rotunda svatého Martina)

Rotunda św. Marcina, znajdująca się nieopodal Bramy Leopolda to najstarszy zachowany budynek znajdujący się na obszarze Wyszehradu, a także jedna z najstarszych oryginalnych świątyń w Czechach. Zbudowano ją na planie koła w drugiej połowie XI wieku. Była ona wielokrotnie przebudowywana. Od wschodu przylega do niej półkolista absyda. W czasie gdy rozbudowywano twierdzę Wyszehrad, czyli około XVII wieku rotunda pełniła rolę śmietnika i magazynu. Ostatnia gruntowna przebudowa miała miejsce w XIX wieku, kiedy zmieniono lokalizację wejścia, które kolidowało z budowaną wówczas drogą. Ostatecznej rekonstrukcji dokonano w latach 1878-80 według projektu architekta Antoniego Bauma. 

Obecnie budowla nie jest udostępniona do zwiedzania, chociaż czasami są w niej odprawiane nabożeństwa. 

Park (Vyšehradské sady)

Na szczycie wzgórza Wyszehrad, w otoczeniu bazyliki św. Piotra i Pawła oraz pozostałości twierdzy znajduje się piękny, zadbany park miejski. Od 1962 roku jest on publicznie dostępny, a wstęp na ten teren jest bezpłatny. To  narodowy zabytek kultury. Niegdyś - w XV wieku - istniały tu winnice, obecnie, podobnie jak przed wiekami, na jednym ze stoków również hodowana jest winorośl. Z niemal całego obszaru tych "Wyszehradzkich Ogrodów" roztaczają się piękne widoki na Pragę, głównie na jej zachodnią część. 

W położonym pomiędzy rotundą, a Wełtawą parku uwagę zwracają grupy monumentalnych rzeźb. Te XIX-wieczne posągi wykonane przez Josefa Václava Myslbekova poświęcone są postaciom z czeskich legend i baśni. Możemy tu zobaczyć: Libuszę i Piotra Oracza (na zdjęciu) (mitycznych władców Czech), Ctirada i Šárkę (przedstawicieli zwalczających się plemion mężczyzn i kobiet toczących tzw. Wojnę Dziewic), Záboja i Slavoja (przywódców powstania czeskiego przeciwko wojskom niemieckim, bohaterów "rękopisu królodworskiego" - XIX-wiecznego falsyfikatu z czeskimi legendami) oraz Lumíra i Pieśń (legendarnego barda, który odmówił uczczenia zwycięskich mężczyzn z Wojny Dziewic oraz alegorię pieśni przedstawioną za pomocą małej, nagiej dziewczynki). Pierwotnie rzeźby te ustawione były na moście Palackim, jednak po bombardowaniu Pragi w 1945 roku, kiedy to most został poważnie uszkodzony przeniesiono je w 1947 roku do parku. 

  

 

 

Punkt widokowy i Łaźnia Libuszy (Libušina lázeň)

W południowo-zachodnim krańcu twierdzy znajduje się punkt widokowy na Wełtawę i całą Pragę. To jeden z najpiękniejszych, naturalnych miejsc tego typu w całej stolicy. Widać stąd nawet Hradczany z katedrą świętego Wita, mosty praskie i piękną panoramę miasta.

Na ostro zakończonej skale, nieco poniżej tego punktu do dzisiaj wznoszą się ruiny budowli. Według legendy jest to łaźnia Libuszy. Zgodnie z mitycznymi opowieściami to tutaj ta czeska księżniczka miała oddawać się swoim seksualnym igraszkom z mężczyznami. A że miłosnych doznań była bardzo spragniona i kochankowie szybko jej się nudzili, to podania głoszą, że mężczyzn, którzy nie spełniali jej wymagań zrzucała ze skały wprost do Wełtawy. 

Jakie jednak było prawdziwe przeznaczenie tej budowli, to do dzisiaj nie wiadomo. Historycy upatrują w tych ruinach raczej tajemniczej wieży lub baszty, być może wykorzystywanej w celach obronnych (np. obserwacyjnych). Prawdopodobnie wzniesiono ją na przełomie XIV i XV wieku, możliwe, że była częścią fortyfikacji Wyszehradu. Mogło się tam również mieścić ujęcie wody, czerpanej wprost z rzeki. 

 

Tunel Wyszehradzki (Vyšehradský tunel)

Tunel Wyszehradzki to tunel drogowy zbudowany pod wzgórzem Wyszehrad w latach 1903-1905. Ma on długość 35 metrów i składa się z jednego sklepionego przęsła. Poza oświetleniem i bardzo wąskim chodnikiem nie ma on żadnego wyposażenia. Na szczególną uwagę zasługują jego kamienne ściany czołowe na dojazdach stylizowane na wieże i kolumny oraz główny portal z pseudo blankami. Taka kompozycja sprawia, że ten zabytek techniki doskonale wpisuje się w zamkowy charakter całego wzgórza.
Od 1910 roku tunelem kursują tramwaje, a w latach 1949-1957, biegła też linia trolejbusowa. Pomimo tego, że tunel jest stosunkowo krótki, to stanowi bardzo ważny element systemu transportowego w mieście.
Z uwagi na to, że tunel jest zbyt wąski (ma wysokość 5 i szerokość 9 metrów) dla potrzeb wzmożonego ruchu kołowego i ciągłego ruchu pieszo-rowerowego, to miasto planuje wykonać stalową kładkę dla pieszych i rowerzystów, która miałaby okalać całe wzgórze i wyprowadzać ten ruch z tunelu. Koszt budowy takiej konstrukcji oszacowano na 30 mln CZK. 

 

Kubistyczne domy (Kubistické stavby)

Architektura kubistyczna jest żywa i widoczna w wielu miejscach Pragi, jednak to właśnie w okolicy Wyszehradu obejrzeć można sporą jej ilość. Tzw. Trojdům przy nabrzeżu Rašínovo nábř., willa przy Neklanovej lub Kovařovicova vila przy Libušina to ciekawe przykłady reprezentujące styl, który tylko w Czechach, a w Pradze szczególnie był nie dość, że wykorzystywany, to jeszcze urósł do miana stylu narodowego. 

Więcej o kubistycznej architekturze w Pradze możecie przeczytać > TUTAJ <

 

Most Wyszehradzki (Vyšehradský železniční most)

U podnóża wzgórza Wyszehrad, nad Wełtawą znajduje się stalowy, kratownicowy most kolejowy. Ten obiekt inżynieryjny nigdy nie został tak naprawdę nazwany, a symboliczna nazwa nawiązuje jedynie do jego lokalizacji. Ma on długość 196 metrów i składa się z trzech przęseł. Obecna konstrukcja pochodzi z 1901 roku i zastąpiła 5-przęsłowy most z 1871 roku. Przeprawa obsługuje zarówno ruch kolejowy jak i pieszy. 

Więcej o wszystkich praskich mostach przeczytacie >TUTAJ<

Podsumowanie

Wyszehrad to moim zdaniem jedno z ciekawszych miejsc wartych odwiedzenia w Pradze. W przeciwieństwie do centrum stolicy jest ono bardzo spokojne, zwłaszcza popołudniu, kiedy główne atrakcje, a więc Bazylika Św. Piotra i Pawła oraz Cmentarz Wyszehradzki są zamykane. To tutaj miejscowi relaksują się przy punkcie widokowym lub biegają parkowymi ścieżkami. Jest naprawdę miło i przyjemnie. 

Bazylika i cmentarz robi wrażenie i polecam je każdemu niezdecydowanemu. Aby jednak je zwiedzić i wejść do środka nie można być na górze zbyt późno. Większość atrakcji dostępnych dla turystów na wzgórzu zamykana jest o godzinie 17:00 (w sezonie letnim 18:00). Ja właśnie dlatego, że Wyszehrad odwiedziłam zbyt późno, nie byłam w stanie do nich zajrzeć. Jeżeli nie interesuje Was jednak zwiedzanie "od środka", to jest to atrakcja całkowicie darmowa i w pełni dostępna. Na teren twierdzy oraz parku, gdzie ulokowane są wszystkie opisane tutaj miejsca i obiekty wejść można bezpłatnie, do woli ciesząc oczy widokami i plenerami. 

Warto też pamiętać, że jest to wzgórze, a więc trzeba się przygotować na dość długi spacer lub wspinaczkę, choć słowo wspinaczka jest tu przeze mnie użyte zdecydowanie nad wyrost. Jest to po prostu trasa biegnąca tradycyjnym chodnikiem, tyle, że pod górkę. Utrudnieniem może być to jednak dla małych dzieci lub osób starszych. Wszyscy pozostali dadzą sobie spokojnie radę. To również doskonała trasa biegowa - o czym świadczy naprawdę spora ilość osób jakie mnie mijały - jak również rowerowa. Można oczywiście skrócić sobie "męki" korzystając z metra lub innego środka transportu mniej lub bardziej publicznego, niemniej to właśnie w tym wdrapywaniu się jest cały urok Wyszehradu. A widoki są obłędne. Warto na górze nieco odpocząć ciesząc się panoramą miasta i nadrzecznym krajobrazem. Widać stąd doskonale praskie mosty, wzgórze Petrin oraz Hradczany. 

Park, twierdza i całe wzgórze jest doskonale utrzymane. Jest tu czysto, zieleń jest zadbana i jest jej całkiem sporo - chyba właśnie mniejsza ilość turystów temu sprzyja. Dla mnie plusem jest też to, że nie ma wszędobylskich sklepów, knajp i straganów, o które wręcz potknąć się można zwiedzając Stare Miasto. Jeśli ktoś bardzo potrzebuje to pod samą bazyliką jest restauracja, więc zimne piwo też się znajdzie.

Ocena 8,1 pkt