Cmentarz żydowski w Zakopanem

O Zakopanem słyszał zapewne każdy. Wszak to zimowa stolica Polski. Miejsce przez jednych kochane, przez innych znienawidzone, niemniej z takich czy innych powodów znane. Jednak pewnie niewielu słyszało, że w tym podhalańskim mieście jest cmentarz żydowski. No dobra, że był cmentarz żydowski. A i zapewne jeszcze mniej osób wie, gdzie konkretnie znaleźć można jego pozostałości.  

W Zakopanem jest kilka szczytów położonych niemal w samym mieście. Nie jest to zresztą wyjątek dla miast w tej części Polski. Taka powszechnie znana Gubałówka na przykład, albo Antałówka. Ale jest też Bachledzki Wierch, nieco mniej może kojarzony. Miejsce piękne. Bardzo ładnie stąd widać szczyty Tatr Zachodnich z Giewontem na czele, no i wspomnianą już Gubałówkę. Ale tym razem to nie o górach miała być opowieść. 

CMENTARZ ŻYDOWSKI

W tych pięknych okolicznościach przyrody, na zboczach tegoż szczytu, tj. Bachledzkiego Wierchu - od strony zakopianki - 27 grudnia 1931 roku założono cmentarz żydowski. Wystarała się o to gmina żydowska, a starała się długo. Ziemię na której planowano go ulokować zakupiono od Franciszka Bachledy Żarskiego i Anny Bachledy Bacy już w 1926 roku. Opóźnienie spowodowane było protestami mieszkańców pobliskiego osiedla Bachledy oraz sprzeciwem władz Zakopanego, które uniemożliwiły pozyskanie odpowiednich zezwoleń. W każdym razie ostatecznie się udało.
Cmentarz ulokowano na wysokości 900 m n.p.m., co sprawia, że jest on najwyżej położonym cmentarzem żydowskim w Polsce. Zajmował on powierzchnię 0,08 ha, nie był więc zbyt duży, ale jak na wielkość zakopiańskiej gminy - ok. 3 tys. przed wybuchem II Wojny Światowej - wystarczający. Do 1939 roku stał się miejscem spoczynku dla kilkudziesięciu osób. Otoczony był drewnianym płotkiem ze sztachet. Stał tu również niewielki, drewniany dom przedpogrzebowy z pomieszczeniem dla dozorcy i izbą do ceremonii tahary - rytualnego obmywania zwłok. Był on własnością Żydowskiego Stowarzyszenia Pielęgnacji Chorych Bikur Cholim. Cmentarzem opiekowało się Żydowskie Stowarzyszenie Pogrzebowe Chewra Kadisza, któremu prezesował M. Sapsc. Przed założeniem cmentarza na Bachledzkim Wierchu zmarłych z Zakopanego chowano na kirkucie w Nowym Targu.

Niemal całkowitego zniszczenia nekropolii dokonali hitlerowcy w 1941 roku. Budynek i drewniany płot spalono, a macewy zniszczono. Niedługo po wojnie pozostałe, zdewastowane macewy zaginęły, dziś nie ma po nich śladu i trudno jest ustalić co się z nimi stało.
I na tym właściwie historia tego cmentarza się kończy. 

Obecnie w miejscu zajmowanym przez kirkut zachowało się raptem kilka betonowych obramowań, wyznaczających miejsca grobów. 

 

 

W 2004 roku cmentarz ogrodzono, a na środku ustawiono obelisk z pamiątkową tablicą. Symbolicznego otwarcia dokonał Ronald Weiser, ambasador USA na Słowacji, który współpracował z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i przyczynił się do odnowienia tego cmentarza. Za co zresztą - co ciekawe - otrzymał nagrodę od U.S. Commission for the Preservation of American Heritage (tj. Komisji Stanów Zjednoczonych do spraw OCHRONY AMERYKAŃSKIEGO DZIEDZICTWA!). 

 

Nie powiem jednak, żeby teren ten został jakoś szczególnie uprzątnięty i odnowiony. Grobów na nim praktycznie nie ma i nawet teraz, gdy jest ogrodzonym ginie on pośród traw i zarośli. Faktem jednak jest, że został on słusznie upamiętniony.