Porady i ciekawostki: Co warto wiedzieć o meczetach?

Meczety - co trzeba o nich wiedzieć? 

Meczet to w największym skrócie świątynia muzułmańska, w której odbywają się religijne uroczystości oraz w której wyznawcy islamu się modlą do Boga - Allaha. Z racji tego, że jest to miejsce święte, a dla nas Europejczyków tak bardzo tajemnicze i egzotyczne, to warto dowiedzieć się czegoś więcej o tych ważnych dla świata islamskiego budowlach, tym bardziej, że w krajach, gdzie muzułmanie stanowią większość to napotkać można je na każdym kroku. 

Architektura

Konwersja Turków na islam miała miejsce w XI wieku, to od tego czasu na terenie ówczesnego Imperium Osmańskiego zaczęto wznosić meczety. Wiele z nich tworzono w przejętych dla potrzeb nowej wiary kościołach bizantyjskich. Z tego względu styl tureckich meczetów jest bardzo charakterystyczny. Wyróżnia się dużymi, okrągłymi centralnymi kopułami, strzelistymi minaretami, licznymi kolumnami i łukami.
W zasadzie każdy meczet składa się z dwóch głównych elementów: minaretu (lub kilku) i głównego budynku. 

Minaret to po prostu wysoka, smukła wieża, z której muezin (albo z angielskiego muezzin) pięć razy dziennie nawołuje wiernych do modlitwy. Minaretów może być jeden, dwa, cztery lub sześć. Ustawione są one najczęściej w narożach meczetu. W praktyce współcześnie w mniejszych meczetach muezin rzadko fizycznie do minaretu wchodzi. Zwykle wezwanie do modlitwy jest transmitowane za pomocą głośników, a oryginalne odbywa się w tzw. meczecie centralnym.

  

Poza tym, że wołania muezzina do modlitwy są słyszane z meczetowych minaretów, to cały rozkład modlitw, z podaniem dokładnego czasu co do minuty na aktualny dzień można znaleźć wewnątrz meczetu na ścianie w postaci tablicy. W przypadku odwiedzanych przeze mnie meczetów w Turcji były to tablice elektroniczne. 

Wezwań do modlitwy jest pięć. Pierwsze jest przed wschodem słońca, ostatnie po jego zachodzie. Z tego względu, w różnych porach roku takie nawoływania odbywają się o różnych godzinach. Niemal codziennie ta godzina może nieco się różnić, gdyż wyznacza ją położenie i ruch słońca, a nie czas zegarowy. 

Główny budynek to tradycyjnie zwarta bryła kryta kopułowym dachem przekrywającym salę modlitewną, symbolizującym sklepienie niebieskie. W Turcji częstym przykładem jest również dach kryty jedną wielką kopułą otoczoną kilkoma małymi naokoło niej. Wejście do meczetu stanowią wielkie wrota.

 

Przed większością meczetów znajduje się avlu - otwarty dziedziniec z fontanną - Şadırvan - służącą do rytualnych ablucji. Nowoczesne meczety zamiast tradycyjnej fontanny mają odpowiednio dostosowane łazienki. Zresztą toalety w bezpośrednim sąsiedztwie meczetów również są elementem obowiązkowym. Co ciekawe skorzystać może z nich każdy i są bezpłatne. Zgodnie z zasadami islamu muzułmanin przed modlitwą musi umyć twarz, ręce, stopy. No i przyznam, że faktycznie byłam świadkiem gdy wierni przed wejściem do meczetu posłusznie siadywali na niewielkich stołkach przed kolumną fontanny i się myli.

 

Poza meczetami będącymi okazałymi budowlami podczas zwiedzania krajów, gdzie ludność muzułmańska stanowi zdecydowaną większość na meczety można natrafić również w takich miejscach jak lotniska, szpitale, centra handlowe lub inne duże kompleksy. Są to wówczas bardziej sale modlitewne - przyrównać je można do chrześcijańskich kaplic - ale są.

 

Wnętrze

Wewnątrz meczet składa się z jednej lub kilku sal. W tej największej modlą się mężczyźni. Jeżeli jest obok mniejsza, to jest to pomieszczenie dla kobiet. Jeżeli nie ma, to dla kobiet przeznaczone może być górne piętro - coś podobnego jak w synagogach lub chór w chrześcijańskich kościołach. Część dla kobiet może być również odgrodzona drewnianymi parawanami od części dla mężczyzn.

Centralnym i najważniejszym miejscem meczetu jest mihrab - nisza wskazująca kierunek Mekki. Pozwala ona na prawidłowe zwrócenie się wiernych podczas modlitwy. Jeżeli zdarzy się, że będziemy świadkiem indywidualnej modlitwy jakiegoś muzułmanina w meczecie, to najprawdopodobniej podejdzie on właśnie wprost przed mihrab.

 

W większych meczetach jest też minber (minbar) - kazalnica w formie trójstopniowego podium dla imama ustawiona po prawej stronie mihrabu oraz kürsü, czyli bogato zdobione podium przeznaczone dla imama podczas modlitw i czytania Koranu. Bardzo często, w przeciwieństwie do całego wnętrza wykończonego ceramicznymi kafelkami, są one wykonane z drewna, zdobione inkrustacjami oraz techniką ażurową.

Szczególne miejsce w meczecie zajmuje Koran - obowiązkowo w języku arabskim. Może on występować pod postacią zielonego kawałka materiału z wypisanym cytatem z tej świętej księgi lub po prostu egzemplarz Koranu w wersji papierowej ustawiony jest na specjalnie przygotowanej w tym celu półce.

 

Aby wewnątrz zmieściło się jak najwięcej wiernych, przestrzeń ta jest pozbawiona również mebli. Jeżeli chodzi o zdobienia, to próżno tutaj szukać obrazów, posągów lub fresków. Religia muzułmańska zabrania bowiem tego typu praktyk uznając je za bałwochwalstwo. Jednak każdy kto znajdzie się wewnątrz meczetu zrozumie, że są one całkowicie zbędne. W zamian tego bowiem wszystkie ściany i sufity pokryte są wspaniałymi mozaikami w postaci roślinnych lub geometrycznych wzorów. Częsta jest również arabska kaligrafia, która ma pomóc skupić się na pięknie islamu i modlitwie. Wszystkie te zdobienia są albo malowane bezpośrednio na podłożu, albo układane z niewielkich, ceramicznych kafelków, rzecz jasna ręcznie malowanych. Posadzki szczelnie pokryte są ogromnymi dywanami - dywany albo są jednolite i każdy wierny układa swój własny malutki dywanik do modlitwy, albo ten wielki dywan utkany jest już we wzór małych prostokątów, które wyznaczają miejsce jakie ma zająć muzułmanin podczas modlitwy.

 

Niesamowicie zaskakującym elementem wszystkich meczetów - przynajmniej dla mnie - był cennik za modlitwy.

Zasady wejścia do meczetu

Podstawowa zasada jeżeli chodzi o wejście do meczetu jest taka, że wejść do środka może każdy, dlatego generalnie nie ma problemu ze zwiedzaniem takich miejsc. Przynajmniej np. w Turcji panuje taki powszechny pogląd. Inaczej jest np. w Maroko (gdzie tylko meczety nieczynne lub nieużywane mogą odwiedzać "niewierni") oraz na Półwyspie Arabskim (gdzie większość meczetów jest dostępna tylko dla muzułmanów, a dla turystów udostępniono zaledwie kilka). Przed wejściem do środka warto się tego dowiedzieć lub sprawdzić, czy wstęp jest możliwy.
Mimo tego jednak, nawet będąc niemuzułmaninem przed wejściem trzeba spełnić zawsze kilka warunków (które bardzo często przed samym wejściem są opisane na tablicach informacyjnych):

- nie wolno przeszkadzać wiernym podczas modlitwy, dlatego niewskazane jest wchodzenie do meczetu podczas ceremonii religijnych oraz rozmowy lub robienie zdjęć, gdy wewnątrz ktoś się modli (nawet indywidualnie);

- przed wejściem obowiązkowo należy zdjąć buty, które można zostawić na przeznaczonych do tego celu pułkach przed wejściem do meczetu lub w holu wewnątrz meczetu, ale przed salą modlitewną (można również zabrać ze sobą, np. w plecaku) - warto pamiętać o tym, że jeżeli przed wejściem do meczetu rozwinięto dywan, to już na nim nie wolno stawać w butach;

 

- jeżeli chodzi o strój to mężczyźni powinni mieć długie i luźne spodnie niepodkreślające kształtów oraz minimum koszulkę z krótkim rękawem, a kobiety długie i luźne spodnie lub spódnicę oraz chustę zakrywającą głowę (włosy), szyję, dekolt i ramiona (zazwyczaj przed meczetem lub w jego przedsionku możliwe jest pożyczenie chusty oraz luźnej spódniczki na gumce);
- co prawda obowiązek rytualnych ablucji przed wejściem do meczetu obowiązuje tylko muzułmanów, ale również niewierzący powinni być schludni i czyści.

Generalnie w meczetach można robić zdjęcia, sama zresztą byłam do tego zachęcana przez opiekuna jednego z meczetów, który bardzo chętnie tłumaczył co znajduje się w meczecie, jak wygląda modlitwa i jak powinno się w takim miejscu zachować.

Chcąc zwiedzić meczet lepiej unikać piątków, gdyż jest to święty dzień dla muzułmanów. Wówczas licznie przybywają oni na modlitwę i może być ciężko po prostu wejść do środka tak aby im nie przeszkadzać.
Niekiedy może się zdarzyć, że lokalne, małe meczety mimo wszystko okażą się być zamknięte, lub nie zostaniemy do nich wpuszczeni. Powodem może być brak opiekuna. Niemuzułmanom bowiem podczas zwiedzania i wizyt zwykle towarzyszy opiekun meczetu właśnie.
Niezależnie od rodzaju meczetu i miejsca, gdzie się znajduje, wejście zawsze powinno być bezpłatne. Wyjątek mogą stanowić meczety, które pełnią funkcję muzeum.